معرفی دکتر بهاره ایمانی
- متخصص کودکان و نوزادان
- دانشیار دانشگاه علومپزشکی مشهد
- دارای مدرک تخصصی تغذیه کودک از استرالیا
- عضو انجمن تغذیه امریکا
- مدیر و موسس کلوپ مجازی تغذیه و سلامت کودکان
- اولین مدرس دوره های ( آنلاین - مجازی - حضوری) پیشگیری و درمان بدغذایی کودکان
- اولین مدرس دوره های( آنلاین - مجازی - حضوری) غذای کمکی به روش سنتی و روش جدید BLW
- اولین و تنها مدرس مباحث جدید تغذیه کودکان به پزشکان و کارشناسان تغذیه
طی سالهای طولانی ، با مادران زیادی برخورد داشته ام که نمیدانستند غذای کمکی را چگونه شروع کنند و با فرا رسیدن زمان شروع غذای کمکی دچار استرس و اضطراب میشدند.آنها همان کاری را میکردند که مادران و مادربزرگانشان برای شروع غذای کمکی کودکانشان انجام داده بودند.
صادقانه بگویم،دقیقا بیست سال پیش ،من هم جزو همین مادران بودم.
یکی از وظایف ما به عنوان والدین فراهم کردن تغذیه سالم و ایجاد محیط شاد و به دور از استرس برای برقراری ارتباط مناسب کودک با غذا و آموزش تغذیه صحیح به کودکمان از اوایل زندگی است.
متاسفانه اطلاعات اشتباه و قدیمی زیادی در مورد تغذیه کودکان در شبکه های اجتماعی و سایت های اینترنتی وجود دارد که باعث سردرگمی والدین خواهد شد.
به این دلیل تصمیم گرفتم مطلب کاملی در این مورد برای شما آماده کنم.
شروع غذای کمکی در کودکان بسیار لذت بخش و هیجان انگیز بوده و از طرفی، نخستین گام برای پایه گذاری رفتارهای تغذیه ای درست در کودکان و سلامت آینده آنها است. توجه به این نکته که والدین چگونه و با چه روشی ، به چه مقدار و در چه زمان به کودک خود غذا میدهند ، در تأمین سلامتی او در بزرگسالی، نقش بسیار مهمی ایفا میکند.
4 مرحله تکامل در کودکان
بخشی از ویدیو های آموزشی دکتر بهاره ایمانی
برای مشاهده ویدیوهای بیشتر می توانید ” جدیدترین دوره آموزشی آنلاین تغذیه تکمیلی کودکان 4 تا 18 ماه به روش سنتی + روش جدید BLW ” خریداری کنید.
برای اطلاعات بیشتر می توانید به صفحه تغذیه تکمیلی کودکان 4 تا 8 ماه مراجعه کنید.
چطور غذای کمکی را شروع کنیم؟
اغلب والدینی که ما میشناسیم، سفر نوزادشان به غذاهای جامد را با قاشق فرنی آرد برنج، شروع میکنند چراکه این، چیزی است که متخصص اطفالشان به آنها گفته تا انجام دهند یا ساده تر، چراکه اینکار همان روشی است که همیشه و توسط مادر بزرگها انجام میشده است.
ولی آیا تغذیه با قاشق همیشه همان روشی بوده که کودکان با آن، تغذیه میشدند؟
و پیش از آمدن ظروف شیشه ای، با پستونک پوره خوری ومخلوط کن ها چه کاری انجام میشد؟
این مشخص میکند آن چیزی که ما تحت عنوان غذای شیرخوار میشناسیم- پوره های آبکی و رقیق سیب زمینی شیرین- تا اواخر سال 1920 وجود نداشته است. در واقع، مدارک نشان میدهد که در سال 1880، بطور معمول شیرخواران به هیچ وجه تا 11 ماهگی از غذاهای جامد تغذیه نمیشدند.
امروز، اجماع عمومی بر آن است که غذاهای جامد را از حوالی 6 ماهگی شروع کنیم.
قبل از ابداع غذای آماده برای شیرخوار، فقط “غذا” مهم بود. گاهی صاف کرده و فشرده، گاه له شده و جویده شده ولی غذای کامل با انواع بافت ها و عطر و طعم ها. و حتی اولین غذاهای کودکی که وارد فروشگاه ها شد، محصولاتی مانند سوپ گوشت گاو و سبزیجات، گوشت گوساله و جگر را شامل میشد ــ غذاهای مغذی با شکل و بافت متفاوت .
اولین تغذیه با انگشت (Frist Finger Food) چیست؟
رویکردی برای شروع کردن غذاهای جامد برای شیرخواران است که ما در اینجا کامل شرح می دهیم – اولین تغذیه با انگشت – بر مبنای روشی است که اولین بار در انگلستان آغاز شد که Baby Led Weaning “BLW ” نامیده میشود.
بطور خلاصه، BLW روشی برای شروع کردن غذاهای جامد است که بطور کامل پوره ها و تغذیه با قاشق را حذف کرده و بر غریزه شیرخوار برای بردن غذا به دهانش تکیه میکند.
با این روش ، به شیرخوار اعتماد میشود تا زمانی که کم کم آماده از شیر گرفتن از پستان یا بطری هستند، پیش قدم شده و خودشان را بطور مستقل تغذیه کنند.
اولین تغذیه با انگشت، دقیقا همان چیزی است که به نظر میرسد: اولویت قرار دادن اینکه به کودکتان قبل از اینکه سایر غذا ها را بدهید، غذاهایی را ارائه دهید که با انگشتانشان قابل خوردن باشد.
درحالی که شما میتوانید یک قاشق که از قبل پر شده را به کودکتان ارائه کنید تا آنرا بگیرد و نگه دارد و فاتحه روش اولین تغذیه با انگشت را بخواند، اولویت این است که به کودکتان اجازه دهید با غذا همانطور رفتار کند که طبیعت از قبل تعیین کرده: با انگشتانشان
کارشناسان و متخصصان بهداشت و تغذیه کودکان اکنون توصیه می کنند که کودکان باید خوردن غذاهای جامد یا کمکی را از 6 ماهکی ، زمانی که نشانه های آمادگی برای خوردن غذای جامد را نشان دادند، آغاز کنند.
زمانی از روز را برای شروع غذای کمکی انتخاب کنید که هم شما و هم کودکتان آرام و خوشحال هستید و خسته نیستید . کودک خواب آلوده نبوده و مشتاق غذا خوردن باشد و مادر یا پرستار کودک با خوش خلقی، صبر و حوصله، همراه با نگاه کردن، لبخند زدن و تشویق کودک به غذا خوردن، این لحظات را برایش لذت بخش کند.
محیط غذا خوردن باید آرام باشد و حواس کودک و توجهش به موضوع دیگری پرت نشود. بهترین و مناسب ترین کار این است که کودک شما ابتدا شیر معمول روزانه خود را خورده باشد. پس از دو هفته مطمئن باشید که یک الگوی مناسب برای خود و کودکتان پیدا خواهید کرد.
غذا خوردن برای کودک یک سرگرمی و بازی است و کودک شما نیز این را یاد خواهد گرفت!
نگران روش غذا خوردن کودک خود و استفاده از ظروف و کثیف کاری نباشید.
ممکن است کودک ًشما در دفعات اول، غذا را به بیرون تف کند، این کاملا طبیعی و بخاطر رفلکس رانش زبان است، فقط صبر کنید. و یک روز دیگر دوباره غذا را امتحان کنید.
برخی از کودکان این را به سرعت و برخی دیرتر می آموزند. بعضی از کودکان خودشان می خواهند غذا را انتخاب کنند و شما ممکن است یک غذای جدید را چندین بار به او بدهید تا زمانی که این غذای جدید را بپذیرد. بسیاری از کودکان به آهستگی و با آرامش بیشتری غذا خوردن را آغاز می کنند، پس صبور باشید و اجازه دهید کودک به شیوه خود پیش برود.
بخاطر داشته باشید: کودک شما چیزی را که شما احساس می کنید، کاملا درک می کند، حتی نوع نگاه کردن و حالت چهره تان .
بنابراین اگر شما عصبی و ناراحت باشید، او نیز عصبی می شود و غذا نمیخورد . پس هنگام ارایه غذاهای جدید،لبخند بزنید.
شما میتوانید برای تشویق کودک به غذا خوردن ،ظاهر یا قوام غذا را تغییر بدهید، یا از ادویه هایی مثل زردچوبه و دارچین یا از سبزی های خوشبوی ساییده شده برای تغییر طعم غذا استفاده کنید.
افزودن چاشنی مانند آب لیموترش تازه یا آب نارنج به مقدار خیلی کم در آخرین لحظه پخت غذا نیز از راهکارهای مناسب دیگر برای خوشمزه تر کردن غذا و هچنین افزایش جذب آهن غذا است.
به یاد داشته باشید که به دلیل خطر ابتلای کودک به فشار خون در آینده و نیز عادت نمودن ذائقه کودک به غذاهای شور، استفاده از نمک در تهیه غذای کمکی کودک زیر یک سال ،ممنوع است.
آیا کودک شما آماده شروع مواد جامد است؟
اکثر شیرخواران سالم و غیرنارس(رسیده)، از حدود 6 ماهگی میتوانند غذاهای جامد را بخورند.. قبل از تغییر رژیم، مطمئن شوید که کودک شما به این مراحل مهم رشد رسیده است:(علایم آمادگی شروع غذای کمکی)
- نشستن: کودک با کمترین پشتیبانی قادر به نشستن باشد
- کنترل سر: کودک بتواند در طول غذاخوردن سر خود را در حالت ثابت و ایستاده نگه دارد.
- دست دراز کردن: کودک بتواند اشیا را برداشته و به راحتی آنها را در دهان خود بگذارد.
- توجه: کودک با احتیاط غذا خوردن شما را بررسی میکند و برای غذا خوردن، غذا را برداشته و یا دهان میگذارند.
- در حالی که برخی از متخصصان اطفال هنوز توصیه می کنند به شیرخواران غلات صبجانه برنجی و لعاب برنج بدهید. این یک توصیه منسوخ است: از سال 2020، آکادمی اطفال آمریکا، انستیتوهای بهداشت ملی ایالات متحده و سازمان بهداشت جهانی همه توصیه می کنند تا حدود شش ماهگی فرزندتان صبر کنید تا کودک نشانه های آمادگی برای خوردن غذای جامد را بروز دهد و سپس غذای کمکی را با میوه جات،سبزیجات و پروتیین شروع کنید. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که خوردن مواد جامد قبل از 4 ماهگی می تواند با افزایش وزن ناسالم همراه باشد، چه در دوران نوزادی و چه در اوایل کودکی.
بهترین غذاهای اولیه برای شیرخواران کدامند؟
برخلاف تصور و عقیده عمومی، بچه ها نیازی به خوردن غلات صبحانه برنجی (لعاب برنج و فرنی )و پورههای آبکی در شروع کار ندارند. در حقیقت، بیشتر غذاهای تجاری کودک حاوی موادی مانند برنج، هویج و سیب زمینی شیرین است که به طور طبیعی سرشار از فلزات سمی (آرسنیک ، کادمیوم ، سرب و جیوه) هستند و بهترین گزینه برای رشد مغز و بدن نیستند .
پیشنهاد من:
بلغور جو دوسر به عنوان جایگزینی برای فرنی آرد برنج
گزینه های مغذی زیادی وجود دارند، اما آنچه “بهترین” برای کودک شماست، متفاوت از بهترین گزینه برای کودک دیگری خواهد بود. از نظر تغذیه ای، بهترین غذای جایگزین برای شیرخواران غذاهای سرشار از آهن، پروتئین، کلسیم، ویتامین های A،C،D و روی است.آهن یکی از مهمترین مواد مغذی در غذای کودکان میباشد.
از چه مواد غذایی برای تغذیه در روش سنتی (با قاشق) استفاده کنیم؟
- سبزیجات پوره شده (نخودسبز، کدو حلوایی)
- میوه های پوره شده (سیب، موز، هلو)
- گوشت پوره شده (مرغ، گوشت گوسفند، گاو)
- غلات نیمه مایع و غنی شده با آهن (از غلات برنج خودداری کنید؛ به جای آن غلاتی را انتخاب کنید که از جو دوسر تهیه شده باشد)
- مقدار کمی ماست شیرین نشده (تا 1 سالگی شیر گاو مصرف نکنید)
چقدر در روز استفاده کنیم؟
- تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک: 4 تا 6 بار شیردهی در روز
- هنگام شروع مواد جامد، با مقدار بسیار کمی از یک غذای پوره تک ماده ای (حدود 1 تا 2 قاشق چایخوری) شروع کنید.به تدریج به 1 تا 2 قاشق غذاخوری افزایش دهید.
- اگر غلات می دهید، آن را با شیر مادر یا شیر خشک مخلوط کنید تا قوام آن خیلی غلیظ نباشد.
چگونه غذاهای جدید را به کودک خود معرفی کنیم؟
- اگر کودک شما چیزی را که بار اول ارائه میدهید نمیخورد، چند روز دیگر دوباره امتحان کنید.
- توصیه می کنم که غذاهای جدید را یکی یکی معرفی کنید.(هرسه تا پنج روز یک ماده غذایی جدید بدهید)
- قبل از ارائه غذای جدید، در صورت امکان، سه تا پنج روز صبر کنید. (اگر کودک یا خانواده شما سابقه آلرژی دارد، با پزشک کودک خود در مورد زمان بندی مشخص صحبت کنید.)
- بهتر است غذاهایی را که شیرخوار نمونه امتحان کرده است، یادداشت کنید. اگر آنها یک واکنش نامطلوب داشته باشند، ثبت مواد غذایی تشخیص دقیق علت را آسان تر می کند.
- سطوح غیر ایمن فلزات سنگین سمی آرسنیک، سرب، کادمیوم و جیوه در غذاهای کودک خریداری شده در فروشگاه (از جمله در مارک های ارگانیک) یافت شده است. با نحوه اجتناب از فلزات سنگین در غذای کودک آشنا شوید.
سن 6 تا 8 ماه از چه چیزی در تغذیه استفاده کنیم؟
- شیر مادر یا شیر خشک
- میوه های پوره شده (موز، گلابی، سس سیب، هلو، آووکادو)
- سبزیجات پوره (هویج خوب پخته شده، کدو حلوایی، سیب زمینی شیرین)
- توفوی پوره یا پوره شده
- مقدار کمی پنیر پاستوریزه نرم و بدون نمک، پنیر دلمه، یا ماست شیرین نشده (تا 1 سالگی شیر گاو مصرف نکنید)
- حبوبات پوره شده (لوبیا سیاه، نخود، باقلا، نخود سیاه، عدس، لوبیا چشم بلبلی)
- غلات غنی شده با آهن (جو دوسر، جو)؛ تکه های کوچک نان و کراکر
به کودک 6 تا 8 ماه چه میزان در روز غذای کمکی بدهیم؟
- شیردهی یا شیر خشک: 3 تا 5 شیردهی
- 2 تا 3 قاشق غذاخوری میوه، به تدریج به 4 تا 8 قاشق غذاخوری افزایش دهید
- 2 تا 3 قاشق غذاخوری سبزیجات، به تدریج به 4 تا 8 قاشق غذاخوری افزایش دهید
- 1 تا 2 قاشق غذاخوری محصولات غلات، به تدریج به 2 تا 4 قاشق غذاخوری افزایش دهید
- 1 تا 2 قاشق غذاخوری غذاهای غنی از پروتئین، به تدریج به 2 تا 4 قاشق غذاخوری افزایش دهید
نکات تغذیه
همانطور که کودک شما با غذا خوردن راحت تر می شود، می توانید شروع به اضافه کردن انواع غذاها و افزایش دفعات وعده های غذایی کنید. در 8 ماهگی، طبیعی است که کودک شما یک تا دو وعده در روز بخورد.
هر زمان که غذای جدیدی معرفی میکنید، با مقدار بسیار کم (یک یا دو قاشق چایخوری) شروع کنید تا کودکتان به طعم و بافت جدید عادت کند.
کدام روش را انتخاب کنم؟ روش سنتی (با قاشق) یا تغذیه مستقل BLW؟
انتخاب آن کاملا شخصی و به عهده خودتان است.
اینکه چگونه به کودک خود غذا بدهید ، یک تصمیم کاملا شخصی است و تمام مزایا و معایب این روشها، هم مرتبه نیستند. درحالی که من ابتداءً از رویکرد هایی که ترغیب کننده تغذیه مستقل با انگشت(روش BLW )هستند حمایت میکنم، اما بهترین کاری که شما به عنوان والدین یا پرستار کودک میتوانید انجام دهید، این است که یک انتخاب آگاهانه داشته باشید که برای نیازهای شیرخوار و خانواده شما، بهترین باشد.
به این عکس نگاه کنید و ببینید کدام روش را دوست دارید؟
(کثیف کاری و روش BLW یا تمیز و مرتب بودن و روش تغذیه با قاشق)
نکات مهم هنگام آماده سازی غذا برای کودکان:
- دستتان را به طور کامل قبل،درحین و بعد از آشپزی می شویید.
- بعد از استفاده از گوشت یا ماهی خام،تخته های برش،چاقو ها،پیشخوان ها و دست ها را می شویید.
- قبل از برش میوه ها و سبزیجات شامل آووکادو و خربزه،آن ها را خوب می شویید.
- یخ زدایی غذاها را در یخچال انجام می دهید.(نه روی پیشخوان یا در دمای محیط)
- غذاها را کاملا می پزید.گوشت و ماهی باید کاملا پخته باشند.تخم مرغ،سفت باشد وشل و عسلی نباشد.
- در غذاهای گرد(انگور،بلوبری،گوجه گیلاسی و....)برش های یک چهارم عمودی ایجاد می کنید.
- از افزودن نمک به غذای فرزندتان اجتناب می کنید.
- هنگام خرید غذاهای کنسرو شده،انواع بدون سدیم افزوده یا دارای سدیم اندک را انتخاب می کنید.
- از دادن آب میوه یا هر نوع غذا یا نوشیدنی همراه با شکر اضافه به کودک ، خودداری کنید.
- هرگز به غذای کودک خود عسل اضافه نکنید. اگر عسل به کودکان کمتر از 12 ماه داده شود می تواند باعث بوتولیسم نوزادان شودکه یک بیماری جدی بوده و سبب ضعف عضلانی و فلج نوزاد می شود.
- از دادن شیر و فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه به کودکان خودداری کنید زیرا این امر می تواند باعث عفونت های جدی باکتریایی(تب مالت) شود.
آیا می توانم همزمان با استفاده از قاشق (پوره ها) و روش BLW کودک را تغذیه کنم؟
روش BLW ، راهی برای معرفی غذای جامد ، با کنار گذاشتن پوره ها و غذاهای له شده و رفتن مستقیم به سراغ غذاهای انگشتی است. با این حال ، نظر من اینست که کودکانی که خود تغذیه ای مستقل دارند ، می توانند از طیف گسترده ای از بافت ها و قوام های غذایی ، از جمله گاه و بی گاه از پوره ها ، استفاده کنند. حتی بزرگسالان از پوره ها و غذاهای نرم مانند هوموس و ماست و پوره سیب زمینی استفاده می کنند و لذت میبرند !
همچنین شما میتوانید از روش ترکیبی استفاده کنید.
اگر تصمیم دارید یک هدیه عالی و مادام العمر به کودکان خود بدهید ، می توانید با دادن اجازه خود تغذیه ای و آموزش تغذیه مستقل ، آن ها را تشویق کنید که تغذیه مناسبی داشته باشند.
کودک من چند وعده در روز باید بخورد؟
غذای کمکی کودک شش تا هفت ماهه
در حالی که شما شروع به معرفی روزانه یک تا دو وعده غذای جامد می کنید، شیر مادر یا شیر خشک منبع اصلی تغذیه شیرخوارتان خواهد بود. غذا خوردن در این مرحله بیشتر برای تمرین است، بنابراین نگران مقدار مصرف نباشید.
شاید به نظر میرسد بهترین پیشنهاد این است که کمی شیر مادر یا شیر خشک را به عنوان پیش غذا و سپس مواد جامد و سپس شیر مادر یا شیرخشک بیشتر را به عنوان دسر ارایه کنید. به این ترتیب شیرخوارتان بیش از حد گرسنه نخواهند بود یا در زمان خوردن غذا ،خیلی سیر نخواهد بود.
غذای کمکی کودک هشت تا نه ماهه
در این مرحله ، شیر مادر یا شیرخشک به میزان قبل ادامه میابد و میتوانید غذای جامد را به سه وعده در روز افزایش دهید . بسته به توانایی کودک در خوردن و بلعیدن، ممکن است بتوانید شیر مادر یا شیر خشک را به عنوان پیش غذا کنار گذاشته و مستقیما سراغ غذای جامد بروید.
شیر خشک یا شیر مادر نیز به عنوان دسر سرو میشود.
کودک شما ممکن است هنوز بخواهد از شیر مادر یا شیشه شیر قبل از خواب استفاده کند،هیچ اشکالی ندارد.
نمونه برنامه غذایی کودک 6 تا 8 ماهه
صبحانه برای شیرخوار 6 تا 8 ماهه
غلات و میوه ها ترکیبی آسان برای یک وعده غذایی صبحگاهی هستند.
غلات: غلات سبوس دار و غنی شده با آهن برای شیرخواران اولین دانه محبوب است.
در 6 ماهگی، یک بخش معمولی روزانه از غلات شیرخوار مخلوط با شیر مادر یا شیر خشک ممکن است 2 تا 3 قاشق غذاخوری باشد که در 8 ماهگی به 4 تا 8 قاشق غذاخوری (1/4 تا 1/2 فنجان) افزایش می یابد. (هر چند بهتر است از غلات برنج اجتناب کنید.)
میوه ها: نوزادان شیرینی طبیعی میوه هایی مانند گلابی، سیب، توت، آلو، و میوه های هسته دار را دوست دارند. بین 6 تا 8 ماهگی، کودک معمولاً از حدود 2 تا 3 قاشق غذاخوری پوره میوه در روز به 4 تا 8 قاشق غذاخوری (1/4 تا 1/2 فنجان) میوه له شده یا خرد شده تغییر می کند.
شام برای شیرخوار (6 تا 8 ماهه)
اگر یک غلات و میوه را در صبح سرو میکنید، در نظر داشته باشید که یک غذای غنی از پروتئین و سبزیجات را در اواخر روز ارائه دهید. کودک شما ممکن است بیشتر یا کمتر از مقدار نشان داده شده غذا بخورد.
پروتئین: برای مثال، ممکن است کودک از خوردن 1 تا 2 قاشق غذاخوری پوره گوشت در 6 ماهگی به 2 تا 4 قاشق غذاخوری در 8 ماهگی تبدیل شود. سایر منابع پروتئینی خوب شامل پنیر، ماست با شیر کامل شیرین نشده، توفو، لوبیا و عدس است.
سبزیجات: بین 6 تا 8 ماهگی، کودک معمولاً از 2 تا 3 قاشق غذاخوری پوره سبزیجات در روز به 4 تا 8 قاشق غذاخوری (1/4 تا 1/2 فنجان) تغییر می کند. غذاهای مورد علاقه کلاسیک مانند هویج، اسفناج (برخلاف توصیه های غیر علمی برخی افراد یا وب سایت ها ،مصرف اسفناج زیر یک سال منعی ندارد)یا کدو حلوایی و همچنین غذاهای اولیه کمتر سنتی مانند جعفری، چغندر یا کلم بروکلی را امتحان کنید.
نمونه یک ظرف غذای کامل شیرخوار 8 ماهه
کیوی-گوجه فرنگی – نان تست و پوره مرغ
به خاطر داشته باشید که این مقدار ها تخمینی هستند. حقیقت این است که هر شیرخواری متفاوت است و هیچ مقدار غذایی که برای هر کودک در هر مرحله مناسب باشد وجود ندارد. اگر نگران این هستید که آیا کودکتان به اندازه کافی غذا می خورد یا بیش از حد – بهترین توصیه این است که به دنبال نشانه هایی باشید که نشان می دهد کودک شما سیر است.
پزشک کودک شما افزایش وزن او را در فواصل زمانی معین نمودار می کند.
اگر پزشک منحنی رشد ثابتی را ببیند و نگرانی دیگری نداشته باشد، به احتمال زیاد کودک شما مقدار مناسبی غذا می خورد.